“Nói” về một cuốn sách: đó là điều tôi đã làm từ lâu trên blog của mình, và cũng là điều tôi đã làm hằng tuần suốt hai năm cho một nhà xuất bản. Luôn luôn khó xử khi ta đối diện một mình với một cuốn sách. Phải thừa nhận rằng ta đã kịp hình dung nhanh chóng về nó — có thể từ bìa sau, từ những gì ta từng đọc của tác giả, hay từ điều ta biết về ông ta; ta đã rút ra, dù mơ hồ, một dạng chờ đợi nào đó. Ta nhận ra rằng ngay trước khi bắt đầu đọc, ta đã hy vọng rồi — rằng mình sẽ thích, hay sẽ không thích. Tất nhiên phải đấu tranh với những định kiến ấy, nhưng chúng vẫn luôn tồn tại, như một dạng nhiễu sóng.

Tiếp đó mới đến khía cạnh then chốt: thực ra ta không đọc chỉ vì tò mò, mà bởi ta đang tìm những cuốn sách mà ta có thể “nói” về chúng. Nghĩa là ta đọc trong khi kích hoạt vùng não có nhiệm vụ biến ấn tượng thành biểu đạt. Nói cách khác: dò tìm trong cái ta đang đọc những gì có thể giúp ta viết ra. Vậy nên không chỉ là thích cuốn sách; mà là, khi đọc nó, ta cảm thấy mình có khả năng “nói” về nó. Tôi đặt từ nói trong ngoặc kép bởi kỳ thực chẳng phải nói về sách theo nghĩa thông thường. Thật ra, có lẽ chính cuốn sách mới là kẻ khiến ta phải cất lời. Hoặc là ta tìm cách khiến nó nói, nhưng theo một cách khác, qua lăng kính của chính lối viết của ta. Tôi mong chờ ở cuốn sách tôi đọc rằng nó sẽ tiếp tục viết — ngay cả dưới hình thức chệch đi của một cái bóng hắt. Tôi rình đợi khoảnh khắc khi văn bản, nhờ năng lượng, nhịp điệu, trí tuệ, cú pháp của nó, sẽ cộng hưởng với sự tiếp nhận của tôi và tìm thấy chỗ để nảy mầm trong đó.

Nó phải khiến tôi muốn lặp lại, qua sự soi chiếu nhạy cảm công việc của nó, cử chỉ mà nó chính là hiện thân. Đó là cơ học, hay đúng hơn là hóa học, dù thế nào đi nữa cũng thuộc về trao đổi và chuyển hóa lực. Nó cho tôi một chút ADN của nó và ngược lại tôi thử xem nó có khả năng lây nhiễm tôi đến đâu. Tôi rình những nét dị biệt của nó, dù kín đáo hay khập khiễng. Tôi soi kỹ bản nhạc của nó. Tôi nghe tiếng ồn nền của nó. Nó còn giữ đủ bóng tối không? Nó có nói quá nhiều không? Nó có biết mình đi đâu không? Nó có giả vờ run rẩy không? Đôi khi, một điều gì đó xảy ra. Có phải thế nghĩa là nó là một cuốn sách lớn? Tôi không biết. Nhưng nếu nó đặt nhiều câu hỏi hơn là cung cấp câu trả lời, nếu nó biết hát một khúc nào khác ngoài điệp khúc lặp lại, thì một khe nứt xuất hiện. Nếu nó làm nhiều hơn là nói cái mà nó tưởng như đang nói. Nếu nó chưa xóa hết những lần vấp ngã của nó. Nếu nó vẫn giữ lại, từ cơ thể, vài khí chất mong manh. Nếu nó cho phép tôi, dẫu chỉ khiêm tốn, trong phần dẫn nhập, phác ra vài trực giác về công xưởng, cỗ máy, sự phối dàn, thân thể tính của ngôn ngữ. Nếu rốt cuộc nó thúc đẩy tôi biến cảm giác đọc thành ý muốn chia sẻ.

Nói về một cuốn sách: tức là làm cho phần câm lặng của nó cất tiếng, phần mà, phát sinh ngoài độc giả, chờ đợi mà không chờ đợi một cái miệng khác thử kéo dài sự sống cho nó.